Matéri Kelas XII - Carita wayang

Di urang mah carita wayang téh umumna nyebar ngaliwatan pagelaran wayang golék. Papadaning kitu aya sawatara buku atawa karangan anu nuliskeun deui carita wayang, boh mangrupa novel, carita pondok, dangding boh wawacan, anu eusi caritana biasana mah sempalan tina carita wayang.

Di tatar Sunda, carita wayang téh umumna dipagelarkeun dina pintonan wayang golék. Aya deuih nu dipagelarkeun dina wayang kulit jeung wayang wong (wayang jelema) siga di Jawa. Tapi umumna mah mangrupa sempalan-sempalan téa, lain carita Ramayana atawa Mahabarata anu gembleng.

Épik Mahabarata

Barata

Ambalika

Ambika

Abiyasa

Gandari

Destarasta

Pandudewanata

Ngalahirkeun Sagunduk Daging Anu Tuluy Buyar Jadi 100 Orok. Nu Kahiji Diaranan Duryudana, Nu Kadua Dursasana.

Kunti

Madrim

Yudistira

Bima

Arjuna

Nakula

Sadewa

Kurawa

Pandawa Lima

Baratayuda Di Tegal Kurusetra

Matéri Kelas X- Paguneman

Paguneman téh obrolan antara dua jalma atawa leuwih. Sok disebut ogé guneman. Aya deui gunem catur, hartina ngobrol. Sipatna aya nu resmi, siga dina diskusi atawa sawala, aya ogé anu teu resmi siga urang ngobrol jeung indung bapa atawa jeung babaturan waktu keur ulin.

Paguneman téh cara manusa ngayakeun komunikasi jeung nu lian. Nya dina paguneman urang bisa nembrakkeun pikiran, rasa, atawa kahayang. Tur ti batur, urang bisa apal kumaha pikiranana, rasana jeung kahayangna.

Wacana paguneman lain baé kapanggih dina basa lisan, tapi ogé bisa kapanggih dina basa tulisan. Contona paguneman nu sok kabaca ku urang dina karya sastra atawa naskah drama.

Kang Dadan   : Damang, Bi?

Bi Téti          : Pangésto, Dan. Aya hibar. Sawangsulna, kumaha wartosna?

Kang Dadan : Alhamdulillah abdi ogé. Nuju naon Bi Téti di dieu?

Bi Téti          : Numawi nuju ngantosan pun anak. Nembé téh wawartosna mah moal lami, badé milari salédri. Nanging dugi ka ayeuna diantos-antos tacan jebul kénéh baé. Ari Dadan, nuju naon bet los-los ka pasar?

Kang Dadan : Nu mawi, sami abdi ogé badé mésér salédri. Itu pun biang, badé ngadamel sayur sop saurna.

Bi Téti          : Kutan. Atuh punten sakanténan pangmilariankeun pun anak upami teu kaabotan mah. Manawi pendak di tukang salédri, wartoskeun diantos ku Ibi kituh di dieu.

Kang Dadan: Atuh urang sareng abdi wé nguriling ka pasar. Ongkoh abdi kirang terang nu mana tuang putra téh?

Bi Téti        : Ih nyasat atuh ari kitu mah. Apan tadi teu ngiring sareng pun anak ogé hoyong reureuh Ibi téh, da tos ti tatadi balanja. Hayoh wé kukurilingan di pasar.

Kang Dadan : Euh, paingan atuh sapertos nu lungsé kitu. Mangga, tuang putra téh ké urang pilari. Saha jenenganana?

Bi Téti             : Namina Odang. Diacuk konéng, rambutna rada jabrig.

Kang Dadan   : Insya Alloh dipilari. Mangga atuh Bi, dikantun heula.

Bi Téti             : Mangga. Nuhun nya, Dan.

Kang Dadan   : Sawangsulna.

Matéri Kelas XI- Babasan Paribasa & Pakakas

Babasan jeung paribasa salah sahiji karya para karuhun jeung bujangga Sunda nu mibanda sistem ajeninajen aktual tur relevan sarta teu laas ku kamajuan jaman. Paribasa jeung babasan ditilik tina tingkatan budaya kaasup kana tingkat karsa, anu eusina ngandung rupa-rupa maksud enggoning ngahontal kadamean, katengtreman, kaadilan, panyalindungan dina nyorang parobahan budaya ti mangsa ka mangsa. Nilik kana eusina bisa dibagi jadi tilu kelompok, nyaéta wawaran luang, pangjurung laku hade, jeung panyaram lampah salah.

Paribasa wawaran luang eusina ngandung maksud pikeun jadi picontoeun atawa pieunteungeun. Picontoeun gambaran laku hadé sangkan jadi tuladeun milampah kahadéan, sedengkeun pieunteungeun mah jadi gambaran laku goréng atawa lampah salah sangkan ulah diturutan.

Wawaran luang:

1.    Uyah mah tara téés ka luhur  (Tabiat nu jadi anak moal pati jauh jeung tabiat kolotna)

2.    Uncal tara ridueun ku tanduk (boga élmu pangaweruh mah moal hésé mamawa)

3.    Wiwirang dikolongcatang nya gede nya panjang (ngalaman hiji kajadian anu matak pikaéraeun)

4.    Umur gagaduhan, banda sasampiran (Umur jeung harta banda hakékatna milik Allah Swt.)

5.    Ungguh baléwatangan (dibawa ka pangadilan)

Panyaram lampah salah:

1.    Ulah unggut kalinduan, ulah gedag kaanginan (ulah sieun, kudu gedé kawani)

2.    Ulah koméok méméh dipacok  (ulah waka nyebut teu sanggup saacan dicoba)

3.    Ulah incah balilahan (ulah rék ninggalkeun tapi kudu tetep satia)

4.    Ulah nyeungceurikan upih ragrag (Ulah popoyok ka jalma nu geus kolot sabab urang gé bakal ngalaman)

5.    Ulah cara ka kembang malati kudu cara ka picung (ulah babari bosenan, tapi kudu satia salilana)

Pangjurung laku hadé

1.    Kudu bisa ngeureut pakeun (Kudu bisa ngajeujeuhkeun rejeki, kudu sina mahi)

2.    Kudu boga pikir rangkepan (Ulah sabongbrong, kudu aya rasa curiga.)

3.    Kudu hadé gogog hadé tagog (Hadé basa jeung hadé tingkah lakuna.)

4.    Kudu nepi méméh indit (Kudu direncanakan kalawan asak)

5.    Kudu bisa kabula kabalé (Kudu bisa mawa awak)

Gedé hulu : Sombong

Panjang leungeun : Cocorokot

Ajug : damar jangkung

Ancak : anyaman awi carang wadah kadaharan pikeun nyuguh

Aseupan : parabot paranti nyeupan

Baki : wadah nu léah, biasana paranti ngasongkeun susuguh

Bakul : wadah sangu atawa béas, dijieun tina anyaman

Baskom : wawadahan modél jajambaran dijieunna tina palastik

Bokor : pakakas paranti ngawadahan kadaharan

Garpuh : alat paranti dahar

Karanjang :

Loyang : wadah adonan rupa-rupa kuéh

Panci : parabot dapur paranti ngangeun

Open : parabot paranti meuleum kuéh

Parud : parabot paranti marud